Niedożywienie stanowi istotny problem zdrowotny u starszych pacjentów ze względu na częste współwystępowanie z innymi chorobami i jego związek z poważnymi skutkami, takimi jak obniżenie jakości życia, wydłużenie pobytu w szpitalu oraz zwiększona śmiertelność i zachorowalność [1, 2]. We
wcześniejszych publikacjach wykazano, że częstość niedożywienia wśród starszych pacjentów może sięgać nawet 50% [3]. Należy jednak pamiętać, że skala ta podlega znacznym wahaniom w zależności od kilku czynników. Cechy demograficzne badanej populacji, jakość opieki zdrowotnej w regionie, w
którym przeprowadzana jest analiza, specyficzne metody lub narzędzia stosowane do oceny niedożywienia – wszystko to przyczynia się do zróżnicowania wyników. Systematyczny przegląd i metaanaliza wykorzystująca 22 zatwierdzone metody przesiewowe stosowane w celu rozpoznania niedożywienia u osób ≥ 65 lat wskazały na większe ryzyko w grupie seniorów badanych w trakcie hospitalizacji [4]. Do rozwoju niedożywienia przyczyniają się różne mechanizmy, z których kluczowym czynnikiem jest dysproporcja między wydatkiem energetycznym a zapotrzebowaniem organizmu.

Brak równowagi w postaci niedostatecznego poboru energii jest częstym zjawiskiem u osób starszych, wynikającym ze spowolnienia podstawowej przemiany materii i upośledzenia wchłaniania składników odżywczych. Powodami są związane z wiekiem zmiany w przewodzie pokarmowym i wahania poziomu hormonów oraz ostre lub przewlekłe choroby (np. infekcje, zabiegi chirurgiczne, choroby układu krążenia i cukrzyca) [2, 5–7]. Dodatkowe czynniki to zły stan uzębienia, trudności w żuciu i połykaniu, skutki uboczne leczenia farmakologicznego, upośledzenie funkcji poznawczych oraz czynniki społeczne, takie jak izolacja, samotność i depresja, które mogą negatywnie wpływać na apetyt, powodując zmniejszenie spożycia żywności wśród tej grupy pacjentów [2]. Ponieważ badania wskazują, że stan zapalny wiąże się ze znacznie zmniejszonym spożyciem pokarmu, został on włączony jako kryterium etiologiczne do rozpoznawania niedożywienia za pomocą kwestionariusza opracowanego przez GLIM (Global Leadership Initiative on Malnutrition) [8]. Ocena stanu odżywienia obejmuje między innymi trzy aspekty fenotypowe: niezamierzona utrata masy ciała, wskaźnik masy ciała poniżej normy i/lub spadek masy mięśniowej; a także dwa aspekty etiologiczne: nieprawidłowe przyjmowanie/trawienie pokarmu oraz obecność stanu zapalnego lub wielochorobowość. Aby doszło do rozpoznania niedożywienia musi występować co najmniej jedna nieprawidłowość, zarówno w kryteriach fenotypowych, jak i etiologicznych.

Sarkopenia
Niedożywienie i sarkopenia to stany, które są powszechne i często występują równocześnie u osób starszych. Sarkopenia — definiowana przez Europejską Grupę Roboczą ds. Sarkopenii Osób Starszych (European Working Group on Sarcopenia in Older People, EWGSOP) jako zmniejszenie masy mięśni szkieletowych ze współistniejącym upośledzeniem ich funkcji (obniżenie siły skurczu mięśni i/lub spadek sprawności fizycznej) — występująca u 8,4–27,6% osób starszych, wymaga odpowiedniego wsparcia żywieniowego. Postępowanie w sarkopenii powinno obejmować właściwą podaż różnych składników odżywczych, między innymi zwiększoną podaż białka (średnio 1,2 g/kg m.c./ /dobę, a w przypadku ciężkich chorób przewlekłych nawet 1,5–2,0 g/kg m.c./dobę), w tym aminokwasu leucyny, odpowiednią ilość witaminy D3, kwasów tłuszczowych omega-3 czy antyoksydantów. Integralną częścią procesu terapeutycznego powinna być aktywność fizyczna (szczególnie oporowa).